Ojczyzną aronii są wschodnie rejony Ameryki Północnej, gdzie w stanie dzikim wykazuje duże zdolności przystosowania do różnych warunków. Jest to duży krzew wysokości do 2,5m, a średnicy od 1,5 do 2m. Kwiaty ma zebrane w baldachogrona o średnicy 5-6cm składające się z około 20-25 białych kwiatów. Rozciągnięty okres kwitnienia rozpoczyna się w drugiej połowie maja. Szybkie zawiązywanie owoców eliminuje prawie zupełnie wpływ późnych przymrozków, a procent zawiązanych owoców waha się w granicach 80-90. Czas formowania owoców aronii w różnych latach wynosi 80-90 dni. Owoce są okrągłe lub lekko wydłużone koloru czarnego pokryte lekkim nalotem woskowym, o średnicy 8-12mm i wadze 1-1,5g. Krzewy powstałe z rozmnażania wegetatywnego (tylko takie polecam do zakładania plantacji towarowych) owocują w trzecim, a nawet w drugim roku życia. Okres produkcyjności wynosi nawet ponad 20 lat. Roczna wydajność owoców z 1ha wynosi 12-17 ton, średnio 15 ton/ha.

Uprawa aronii daje dobre wyniki ekonomiczne dzięki corocznemu, regularnemu i obfitemu owocowaniu. Owoce aronii można użytkować zarówno w stanie świeżym, jak i w postaci przetworów. Ze względu na zawartość barwników antocjanowych, przetwory z aronii mają piękną, czystą barwę. Naturalny sok, nawet po stukrotnym rozcieńczeniu nie odbarwia się i ma różowe zabarwienie. Jednakże, nie piękna barwa i wyborny smak przetworów jest najcenniejszą wartością aronii lecz wyjątkowo cenny skład witamin pozwalający zaliczyć aronię do roślin leczniczych. Zawartość witaminy P waha się w granicach 1200-5000 mg% , średnio wynosi 2500-3500mg% (u większości znanych owoców zawartość witaminy P nie przekracza kilkudziesięciu mg%).

Owoce i naturalny sok aronii czarnoowocowej można polecić do szerokiego stosowania przy leczeniu nadciśnienia, arteriosklerozy, kataru żołądka, hemoroidów i chorób naczyń włosowatych. Ostatnie badania wykazały, że naturalna witamina P zawarta w owocach aronii może być bardzo przydatna jako środek zapobiegawczy i leczniczy przeciw szkodliwemu działaniu promieniowania na organizm ludzki. Oprócz wymienionej już witaminy P owoce aronii zawierają witaminy: C, PP, B2, B6, E i karotynę (prowitaminę A). Świeże owoce zawierają także mikroelementy jak: rad, molibden, bor, żelazo i jod. Porównanie owoców aronii do innych owoców bogatych w witaminę P np. cytryn lub mandarynek wypada wyraźnie na korzyść aronii czarnoowocowej. I tak podczas leczenia nadciśnienia podaje się choremu podczas czterodniowej kuracji witaminę P w postaci 1 kg świeżych owoców aronii w dawkach 25 dkg dziennie. Aby zastąpić owoce aronii cytrynami lub mandarynkami, należałoby podać 25 kg cytryn lub 35 kg mandarynek. Owoce aronii czarnoowocowej ze względu na dużą zawartość garbników mają lekko cierpki smak co powoduje, że są mniej chętnie spożywane w stanie surowym. Jednakże po dodaniu cukru można z nich wytwarzać bardzo smaczne konfitury, galaretki, powidła, marmolady itp. Szczególnie cenne są konfitury przy produkcji których prawie w całości udaje się zachować P-aktywne związki. Aronia może być bardzo cennym dodatkiem do mięsa i drobiu.

Wybór stanowiska pod uprawę

Aronia posiada dużą zdolność przystosowania się do różnych warunków środowiska. Dlatego można ją uprawiać na terenie całego kraju nie wyłączając terenów podgórskich gdzie najlepiej czuje się na skłonach północnych lub północno-zachodnich. Przy wyborze stanowiska należy pamiętać o tym, że aronia jest rośliną światłolubną i do regularnego corocznego plonowania potrzebne jest dobre oświetlenie. Roczne zapotrzebowanie na wodę wynosi 500-600mm opadów, jednakże aronia w dużym stopniu jest tolerancyjna na brak wilgoci jak i na duży jej nadmiar. Dzięki silnej budowie systemu korzeniowego aronia dobrze rośnie na glebach zarówno o niskim jak również głębokim poziomie wody gruntowej. Ujemny wpływ na wysokość plonów i na jakość owoców (gorzknienie) mogą mieć długotrwałe susze, szczególnie w okresie letnim podczas fazy intensywnego wzrostu owoców.

Zasadniczo nie poleca się uprawy aronii razem z innymi drzewami lub krzewami owocowymi. Dobre efekty uzyskuje się tylko na plantacjach jednorodnych o powierzchni nie mniejszej jak 1ha, gdzie można wprowadzić mechanizację zabiegów uprawowych. Aronia najlepiej rośnie na glebach żyznych o dużej pojemności wodnej i przewiewnych. Jednakże jak wykazały obserwacje można ją uprawiać również na niższych klasach gleb ( V, a nawet VI) i przy zastosowaniu właściwego nawożenia i pielęgnacji uzyskuje się wysokie plony. Mało przydatne są gleby kamieniste i żwirzaste oraz podbagnione i zasolone. Aronia dobrze rozwija się jeśli dolne warstwy gleby składają się z glin spiaszczonych, które dostatecznie zatrzymują wodę i przewietrzają się, gorzej rośnie gdy dolne warstwy gleby to gliny ciężkie, które doprowadzają do zastoju wody, co z kolei jest niekorzystne dla rozwoju korzeni.

Przygotowanie gleby

Dobre przygotowanie gleby przed założeniem plantacji ma zasadnicze znaczenie i rzutuje na okres wejścia w okres owocowania plantacji. W pierwszej kolejności należy oczyścić teren z chwastów, co bardzo ułatwia pielęgnację sadzonek w pierwszych latach, gdyż aronia jest szczególnie wrażliwa na zachwaszczenie. W 4-5 roku życia aronia dostatecznie silnie sama zagłusza chwasty. Na rok przed posadzeniem plantacji należy zbadać kwasowość gleby i w razie potrzeby poprzez wapnowanie doprowadzić odczyn do pH 6-7. W okresie wegetacyjnym, poprzedzającym sadzenie dobrze jest zastosować mieszankę okrywową z roślin motylkowych do wczesnego przyorania. Podstawowym zabiegiem jest orka głęboka, przed którą należy przeprowadzić nawożenie fosforowe w celu wprowadzenia trudno przemieszczającego się fosforu w głębsze warstwy gleby. Na glebach słabych wskazane jest przed posadzeniem aronii przeprowadzić nawożenie obornikiem.

Zakładanie plantacji

Rozmieszczenie roślin na plantacji musi być takie, aby możliwa była obróbka mechaniczna. Dlatego przy zakładaniu większych plantacji poleca się odległość między rzędami wielkości 4m. Rozstaw sadzonek w rzędzie zależy od tego, czy przewidujemy zbiór ręczny czy mechaniczny. Na małych plantacjach przeznaczonych wyłącznie do zbioru ręcznego odległość między sadzonkami w rzędzie może wynosić ok.1,5 m. Większe plantacje powinny być sadzone tak, aby w przyszłości nadawały się do zbioru mechanicznego, dlatego rozstawa sadzonek w rzędzie powinna wynosić 0,6 - 0,8 m. Należy pamiętać, że plantacje posadzone gęsto pod zbiór mechaniczny w pierwszych latach owocowania dają dwukrotnie większe plony co szybko rekompensuje zwiększone koszty założenia plantacji.

Materiał sadzeniowy

Sadzonki przeznaczone na miejsce stałe powinny być jednorodne, najlepiej dwulatki lub bardzo dobrze rozwinięte jednolatki. Po wykopaniu sadzonek ze szkółki, co najczęściej odbywa się w październiku, należy materiał zadołować, najlepiej w pobliżu miejsca sadzenia. Unikać należy przesuszenia i przemrożenia korzeni, co ma bardzo duży wpływ na procent przyjęcia się sadzonek. Sadzonki zdrowe, silne i odpowiednio zabezpieczone dają gwarancję stuprocentowego przyjęcia. Plantacje należy zakładać z selekcyjnych sadzonek wegetatywnych, które wiernie powtarzają cechy roślin matecznych. Taki materiał powinno się nabyć jedynie w szkółce specjalistycznej, która posiada mateczniki powstałe z krzewów o sprawdzonych i utrwalonych pozytywnych cechach gwarantujących wysokie plony i odpowiedni pokrój krzewów. Aronię możemy sadzić zarówno jesienią jak i wiosną. Jednak ze względu na to, że aronia wcześnie zaczyna wegetację, sadzenie jesienne jest bardziej wskazane.

Technika Sadzenia

Jest analogiczna jak u większości krzewów i drzew owocowych. Po wytyczeniu rzędów i miejsc sadzenia kopie się dołki - im gleba gorsza tym większe. Na glebach słabych dobrze jest zaprawić dołki obornikiem, ziemią inspektową, odkwaszonym torfem lub kompostem. Należy uważać aby korzenie były dobrze rozłożone i nie stykały się z obornikiem. Sadzonkę sadzi się 3-5cm głębiej niż rosła w szkółce, co sprzyja silnemu krzewieniu się roślin. Po posadzeniu powinno powstawać wokół sadzonki wklęśnięcie powodujące łatwiejsze gromadzenie się wody przy korzeniach. Przy zakładaniu dużych plantacji należy stosować sadzarki ciągnikowe, które wielokrotnie przyśpieszają pracę.

Pielęgnacja nasadzeń

Podstawowym sposobem utrzymania gleby w młodych nasadzeniach przez pierwsze dwa lata jest czarny ugór. Przez dwa pierwsze lata międzyrzędzia można wykorzystać do uprawy warzyw i roślin motylkowych (nie wolno uprawiać zbóż w międzyrzędziach). Od trzeciego roku należy wprowadzić zadarnienie w międzyrzędach a ugór herbicydowy w rzędach. W plantacjach ekologicznych nie stosujemy herbicydów a chwasty w rzędach należy zwalczać mechanicznie.

Nawożenie

Powinno odbywać się po laboratoryjnej analizie gleby. Zewnętrzną oznaką dostatecznej ilości substancji pokarmowych jest ciemna barwa dużych liści, gęste ich ułożenie na pędzie i duże przyrosty krzewu.

Liście drobne i jasne świadczą o braku składników w glebie lub zbytnim zagęszczeniu krzewów, przemarznięciu korzeni lub suszy. Nawożenie aronii, tak jak innych roślin może być naturalne(organiczne), bądź mineralne. Z organicznych nawozów używa się obornika lub gnojowicy. Przy nawożeniu mineralnym trzeba pamiętać żeby nawozy trudno przemieszczające się jak fosforowe i potasowe, dawać jesienią lub bardzo wczesną wiosną, a azotowe w okresie wegetacji w 2-3 dawkach począwszy od kwietnia, a ostatnie dokarmianie dać w czerwcu. Orientacyjne dawki nawozów w czystym składniku wynoszą P-80 do 100kg/ha; K-100 do 150kg/h; N-100 do150kg/ha.

Cięcie

Jest jednym z podstawowych zabiegów mających na celu prześwietlenie krzewu i usunięcie pędów słabych i uszkodzonych. Cięcie zaleca się wykonywać zimą (luty, marzec). W pierwszej kolejności wycinamy pędy przeszkadzając w zbiorze, a więc płożące się lub zastawiające rzędy, a także pędy uszkodzone. Następnie usuwamy część pędów starych i zagłuszających się oraz nadmierną ilość młodych odbić zostawiając z nich tylko kilka najsilniejszych, które w przyszłych latach zastąpią stare pędy.

Ochrona

Aronia nie nastręcza wielu kłopotów ponieważ jak do tej pory nie występowały na niej u nas szkodniki ani choroby w takiej ilości aby zagrażały plantacjom. Obecnie sporadycznie zdarza się, że aronię, a szczególnie jej młode pędy atakują mszyce lub gąsienice zjadające liście. Należy zastosować wtedy jednorazowy oprysk jednym z dostępnych środków owadobójczych. W plantacjach ekologicznych nie stosuje się isektycydów i jak wykazały wieloletnie obserwacje przyroda sama daje sobie radę ze szkodnikami przez zwiększenie populacji organizmów pożytecznych zwalczających szkodniki.

Zbiór owoców

Aronia dojrzewa u nas w drugiej połowie sierpnia w zależności od czynników środowiskowych jak i warunków pogodowych. Termin dojrzewania może wahać się w przedziale dwóch tygodni. Zbiór jest jednorazowy, do zbioru przystępuje się gdy wszystkie owoce są całkowicie wykształcone i wybarwione. Należy pamiętać, aby nie przepełniać skrzynek co może spowodować zbytnie zgniecenie owoców. Owoce są trwałe i nawet kilkudniowe przetrzymywanie ich w skrzynkach nie powoduje ich zepsucia. Jest to cenną cechą umożliwiającą z dużej powierzchni i jednorazową dostawę do zakładu przetwórczego. Przy zbiorze mechanicznym kombajnem do porzeczek, ważne jest uchwycenie właściwego terminu zbioru, tak żeby całkowicie dojrzałe owoce łatwo odrywały się od szypułek. W naszych warunkach zbioru owoców aronii dokonuje się w ostatnich dniach sierpnia lub na początku września.

Opracował
Mgr inż. Piotr Eggert